Pies domowy – opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę pies domowy ciekawostki

Trudno o bardziej różnorodny gatunek niż pies domowy. Według różnych klasyfikacji na świecie jest dziś nawet 200-450 ras, a gdyby porównać chihuahuę z nowofundlandem aż trudno uwierzyć, że mowa o tym samym zwierzęciu. Psy domowe dzięki swojej odmienności pełnią jednak bardzo wiele funkcji ważnych dla człowieka – od przyjaciela i przewodnika po obrońcę, terapeutę i śledczego.



Uważa się, że pies był pierwszym udomowionym przez człowieka gatunkiemUważa się, że pies był pierwszym udomowionym przez człowieka gatunkiem, fot. 4 PM production/Shutterstock
  1. Jak pies został przyjacielem człowieka?
  2. Mięsożerca? Już niekoniecznie...
  3. Kontrolowana reprodukcja psa domoqwego
  4. Skąd tyle ras?
  5. Pies domowy to przyjaciel inteligentny i komunikatywny
  6. Pies domowy jako najbardziej schorowane zwierzęta na świecie
  7. Uwaga, niebezpieczny pies domowy!
Przodkiem i najbliższym krewnym psa domowego (Canis familiaris) jest oczywiście wilk. W epoce plejstocenu oba gatunki miały wspólnego przodka, hiper-mięsożercę, który żywił się ówczesną megafauną. Przed ok. 30 tysiącami lat jego linia rozdzieliła się jednak na wilka szarego (Canis lupus) i współczesnego psa. Podczas gdy ten pierwszy ograniczył swój zasięg do Euroazji i Ameryki Północnej, pies u boku swego dwunożnego pana pojawił się jednak na wszystkich kontynentach.

Jak pies został przyjacielem człowieka?

Uważa się, że pies był pierwszym udomowionym przez człowieka gatunkiem i jedynym dużym mięsożercą, z którym owo wyzwanie się powiodło. Jeszcze przed początkami rolnictwa i hodowli owiec czy kóz, łowcy-zbieracze zaczęli nawiązywać relacje z mniej agresywnymi a bardziej altruistycznymi wilkami. Owo wydzielenie się gatunku psa ma więc podłoże czysto społeczne, co wpłynęło na genetykę dzisiejszego psa – uległego, posłusznego, empatycznego.

Pierwsze próby udomowienia psów sięgają więc ok. 25 tysięcy lat wstecz i dotyczą różnych regionów Europy, wschodniej Azji, a nawet Arktyki. Pierwszym dobitnym, archeologicznym dowodem zacieśniającej się więzi między gatunkami jest liczący sobie ponad 14 tysięcy lat niemiecki grób, w którym odnaleziono szczątki człowieka i jego psa.

W jaki dokładnie sposób zawiązała się ta przyjaźń, nie wiemy, ale jedną z głównych hipotez jest teoria ogniska. Otóż coraz skuteczniej polujący człowiek zabijał jelenie, dziki czy mamuty i urządzał wielkie biesiady przy ogniskach. Wilki, czując redukcję populacji swoich naturalnych ofiar, zaczęły żywić się resztkami pozostawionymi przez ludzi, zbliżając się do nich i oswajając z ich obecnością. Alternatywna teoria migracji głosi, że wyspecjalizowane grupy łowców prowadziły nomadniczy tryb życia, podążając nieustannie za wielkimi stadami kopytnych. Wilki bardzo szybko, a prawdopodobnie nawet szybciej niż my, wpadły na ten sam pomysł. Z owych ludzi rozwinęli się pierwsi pasterze, a z wilków pierwsze psy. Naturalnie, ponieważ nasze terytoria łowieckie się zazębiały, ludzie i wilki przez długi czas były rywalami, mordując się zawzięcie nawzajem.

Mięsożerca? Już niekoniecznie...

Udomowienie psów miało dobitny wpływ na ich dietę – z typowych mięsożerców w ciągu tysięcy lat stali się wszystkożercami. Badania genetyczne dowodzą wręcz, że rozwinęły się u nich geny odpowiadające za trawienie skrobi. Niektóre rasy, tak samo jak człowiek, produkują w ślinie amylazę. W przeciwieństwie do wilków potrzebują więc węglowodanów, a 100%-mięsna dieta jest dla nich wręcz niewskazana. Wiedzą to nawet zdziczałe, bezdomne psy, które pożerają ochoczo nawet owoce.

Domowi pupile bardzo daleko odeszli od naturalnej diety. Ich jadłospis stanowi przede wszystkim specjalna karma oraz resztki z rodzinnych stołów. W świetle badań opublikowanych przez koreańskich naukowców w 2017 r. owa zmiana z jednej strony chroni przed infekcjami pokarmowymi, z drugiej wpływa na zubożenie mikroflory jelitowej.

Ciekawostka: Psy mają bardzo słabo rozwinięty zmysł smaku, co sprawia, że zjedzą niemal cokolwiek. Nie najlepszy jest również ich wzrok, ale nadrabiają wrażliwym słuchem i bardzo wyostrzonym powonieniem.

Kontrolowana reprodukcja psa domoqwego

Daleko od natury psy odeszły również w kwestii rozmnażania. Czworonogi żyjące w ludzkich domach czy specjalistycznych hodowlach nie mają już właściwie żadnego wyboru prokreacyjnego – to właściciel decyduje o czasie i partnerze, eliminując jakiekolwiek konkury, zaloty czy naturalną selekcję. Człowiek zarządza też sterylizację. U zdziczałych psów obserwuje się jednak rywalizację o samicę, a nawet dominację rozpłodowej pary alfa w danym stadzie.

Łączenie psy w pary musi uwzględniać pojawiającą się u suk co kilka miesięcy cieczkę, która oznacza gotowość do pokrycia. Owulacja następuje dopiero dobę po współżyciu, co umożliwia połączenie nasienia kilku samców w ramach jednego miotu. Ciąża trwa 57-68 dni, po których matce rodzi się kilka szczeniąt. Po trzech tygodniach życia na mleku matki szczeniaki zaczynają eksperymentować ze stałym pożywieniem, a w wieku 2-3 miesięcy są już w pełni niezależne. O odłączeniu od matki oczywiście decyduje zazwyczaj człowiek.
Psy rozwinęły się w procesie udomowienia wilków szarych, fot. PatrickLauzon photographe/Shutterstock

Skąd tyle ras?

Wszystkie psy świata mają tą samą budowę szkieletu, w różnej skali oczywiście, za wyjątkiem ilości kości w ogonie – jedna rasa merda długim ogonem, druga nie ma go prawie wcale. Poza tym wyraźne różnice występują w strukturze czaszki, typie uszu i sierści. Jak taka różnorodność jest w ogóle możliwa w ramach jednego gatunku?

Odpowiedź jest prosta i wynika oczywiście z ludzkiej manipulacji. Z chwilą, gdy człowiek zorientował się bowiem, jak przydatny może być pies, zaczął go przemyślnie krzyżować tak, aby osiągnąć w potomstwie te najbardziej pożądane cechy. Niektóre były typowe praktyczne, inne zaś dekoracyjne. Ogromna większość znanych dziś ras rozwinięta została w przeciągu ostatnich dwustu lat, po tym jak w epoce wiktoriańskiej udoskonalono metody sztucznej selekcji.

Okazało się, że człowiek potrzebuje psa do polowania (np. pointer) i strzeżenia stad (np. owczarek); jednego do aportowania (np. retirever) i innego do strzeżenia posiadłości (np. rottweiler). Powstało zapotrzebowanie na psy będące w stanie wyśledzić trop mordercy czy ślady narkotyków, a także psy, które będą dostarczać nam rozrywki ścigając się lub walcząc ze sobą na śmierć. Na tym wszak nie koniec ludzkich potrzeb – dzięki umiejętnemu krzyżowaniu rozwinęliśmy rasy, które leczą dzieci w ramach dogoterapii, ratują ofiary górskich wypadków, pomagają ślepcom czy nawet identyfikują raka.

Pies domowy to przyjaciel inteligentny i komunikatywny

Poszczególne rasy psów są również cenione za przyjazną osobowość i wysoki poziom inteligencji. Rozwój tej ostatniej naukowcy wiążą oczywiście z wiernym trwaniem u boku człowieka – poddawane nieustannej stymulacji psy nauczyły się jak spełniać nasze oczekiwania, a nawet jak się z nami skutecznie porozumiewać. Skala wokalnych umiejętności psa jest znacznie szersza niż u wilka, a jeszcze większym fenomenem jest potencjał rozumienia określonych elementów ludzkiej mowy. Nie podlega wątpliwości, że wiele psów potrafi też trafnie rozpoznawać nastrój właściciela po jego tonie, gestach i mowie ciała i zachowywać się stosownie do niego, albo raczej stosownie do naszych oczekiwań.

Badania na collie, uznawanych za jedną z najmądrzejszych ras, dowodzą wręcz, że pies potrafi zapamiętywać i wykorzystywać swoją wiedzę do rozwiązywania problemów. Potencjał ten ma jednak swoje ograniczenia, a w wielu przypadkach wydaje się być raczej wytrenowany niż naturalny – australijskie dingo wydają się na przykład być sprytniejsze od domowych pupilów.
Tabela przedstawiająca fakty o psie domowym; opracowanie własne

Pies domowy jako najbardziej schorowane zwierzęta na świecie

Bliska przyjaźń z człowiekiem zapewniła psom dostatek strawy bez polowania, schronienie i opiekę medyczną. Niestety, sprawiła jednak również, że psy cierpią jak mało który inny gatunek. Same tylko manipulacje genetyczne doprowadziły do rozwoju dysplazji bioder i łokci, ślepoty i głuchoty oraz problemów oddechowych.

Psom szkodzą niektóre ludzkie pokarmy, którym nie potrafią się jednak oprzeć, zwłaszcza czekolada, cebula, rodzynki, winogrona, orzechy makadamia czy ksylitol. Sterylizacja zwiększa ich ryzyko podatność na cukrzycę, otyłość, kostaniakomięsaki oraz raka prostaty u samców. Psy dzielą też z ludźmi inne nękające cywilizację choroby, w tym choroby serca i zębów, epilepsję, niedoczynność tarczycy, chorobę zwyrodnieniową i inne nowotwory. Ma to jedną potencjalną korzyść – dla człowieka oczywiście – a mianowicie umożliwia prowadzenie badań nad starzeniem, schorzeniami, terapiami i wpływem środowiska na zdrowia.
Pies jako przewodnik niewidomej osoby, fot. Pixel-Shot/Shutterstock

Uwaga, niebezpieczny pies domowy!

Na świecie jest dziś nawet 900 milionów psów. Paradoksalnie większa część z nich to nie domowe pupile, ale zdziczałe bezdomne psy z krajów rozwijających się. Stanowią one zagrożenie dla naturalnych ekosystemów, a często również i ludzi, zarówno ze względu na agresywne ataki, jak i przenoszenie patogenów chorobotwórczych.

W Izraelu zdziczałe psy poważnie nadwątliły populację zagrożonych wyginięciem górskich gazeli. We Wschodniej Afryce są odpowiedzialne za rozprzestrzenianie wirusa nosówki (CDV), który jest plagą szakali, otocjonów wielokouchych oraz likaonów pstrych. Przenoszony przez bezpańskie psy wirus odry zdziesiątkował również populację lwów w Parku Serengeti. Wśród ludzi psy roznoszą głównie wściekliznę, która powoduje nawet 50 tysięcy zgonów rocznie. Ponadto szerzą groźne dla zdrowia pasożyty, takie jak glista psia czy tęgoryjec dwunastnicy.
Niebezpieczne bywają również psy domowe posiadające właścicieli, ale niedostatecznie przez nich kontrolowane. W latach 90 XX w. w Nowej Zelandii jeden pojedynczy owczarek niemiecki zabił aż 500 chronionych ptaków kiwi! Co roku, z powodu psich ataków na świecie umiera ok. 35 tysięcy ludzi, w tym głównie dzieci. W samych tylko Stanach Zjednoczonych rocznie leczy się 4,5 miliona ran po ugryzieniu.
Przyjaźń człowieka i psa, jak widać, jest więc warunkowa.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)

Bibliografia

1. „Canis lupus familiaris” Animal Diversity Web, https://animaldiversity.org/accounts/Canis_lupus_familiaris/, 24/11/2023
2. “Complex history of dog (Canis familiaris) origins and translocations in the Pacific revealed by ancient mitogenomes” K. Greig i in., https://www.nature.com/articles/s41598-018-27363-8, 24/11/2023
3. “AnAge entry for Canis familiaris” HAGR, https://genomics.senescence.info/species/entry.php?species=canis_familiaris, 24/11/2023
4. “Canis lupus familiaris (dogs)” CABI Digital Library, https://www.cabidigitallibrary.org/doi/10.1079/cabicompendium.90295, 24/11/2023
5. “Dog” Britannica, https://www.britannica.com/animal/dog, 24/11/2023
6. “How Many Breeds of Dogs Are There in the World?” Stanley Coren, https://www.psychologytoday.com/intl/blog/canine-corner/201305/how-many-breeds-dogs-are-there-in-the-world, 24/11/2023

Ocena (3.6) Oceń: